Sindirim Sistemi Yan Etkileri

21.03.2024

KANSER TEDAVİSİNDE SİNDİRİM SİSTEMİ YAN ETKİLERİ

Kanser tedavisinin sindirim sistemine etkileri, hem fiziksel hem de duygusal olarak zorlayıcı olabilir. Özellikle kemoterapi ve radyoterapi, bu yan etkilerin en yaygın nedenleridir. Tedavi sürecinde hastalar sıklıkla bulantı ve kusma, iştahsızlık, ağız içinde yaralar (mukozit), ishal, kabızlık, gastroözofageal reflü, gaz ve şişkinlik gibi problemlerle karşılaşabilirler. Bu semptomlar, tedavinin vücuttaki hücrelere olan etkisi ve sindirim sistemini etkileyen hormonal ve metabolik değişiklikler nedeniyle ortaya çıkar. Bu yan etkilerin yönetimi, hastaların yaşam kalitesini artırmak ve tedavi sürecinin daha etkili olmasını sağlamak için kritik öneme sahiptir. Hekimler genellikle bulantı ilaçları, diyet düzenlemeleri ve iyi bir ağız hijyeni uygulamaları gibi çeşitli yöntemlerle bu yan etkilere müdahale ederler. Hastaların beslenme durumunun yakından takip edilmesi ve gerekli desteklerin sağlanması, tedavi sürecindeki başarıyı önemli ölçüde etkileyebilir. Bu nedenle kanser tedavisi gören hastaların, karşılaştıkları sindirim sistemine ilişkin yan etkileri doktorlarıyla paylaşmaları ve önerilen tedavi protokollerini takip etmeleri büyük önem taşır.

Resim 1. Kanser tedavi sürecinde sindirim sisteminden kaynaklı bulantı, kusma, kabızlık ve ishal gibi çok sayıda farklı yan etki görülebilir.

Kanser tedavisinde sindirim sistemi yan etkilerine yol açabilen ilaçlar örnekler:

Alkilleyici Ajanlar: Siklofosfamid gibi ilaçlar mide bulantısı ve kusmaya neden olabilir.

Antimetabolitler: Metotreksat ve 5-fluorourasil gibi ilaçlar mide-bağırsak mukozasını tahriş edebilir.

Platin Bazlı İlaçlar: Sisplatin ve karboplatin, mide bulantısı ve kusmaya yol açabilir.

Topoizomeraz İnhibitörleri: İrinotekan, sindirim sistemi üzerinde ishal gibi yan etkilere neden olabilir.

Bu ilaçlar kanser hücrelerini hedef alırken aynı zamanda sindirim sistemi üzerinde de etkili olabilir. Tedavi sürecinde bu yan etkilerin yönetimi önemlidir.

Resim 2. Kanser tedavi sürecinde tedaviye rağmen dirençli sindirim sistemi yan etkileri olan hastalara endoskopi ve kolonoskopi gibi işlemler yapılabilir.

YAN ETKİ TÜRLERİ NELERDİR?

Bulantı ve Kusma: Kemoterapi ve radyoterapi, vücudun kusma merkezini uyaran toksinler üretebilir. Mide bulantısı ve kusma tedavi sırasında veya sonrasında ortaya çıkabilir. Tedavide çeşitli anti-emetik ilaçlar, bulantı ve kusmanın önlenmesi ve tedavisi için kullanılır. Bu ilaçlar, tedavi öncesi ve sonrası verilebilir.Akupunktur, gevşeme teknikleri ve hipnoz gibi alternatif yöntemler bazen etkili olabilir.

İştahsızlık: Tedavi, tat alma duyusunu etkileyebilir veya hastaların yeme isteğini azaltabilir. Yiyeceklere karşı ilginin azalması, yeme sırasında doyma hissinin hızlı oluşmasıdır. Tedavide gün boyunca küçük, besleyici yoğun öğünler yemek, iştahsızlığı yönetmeye yardımcı olabilir. Bir diyetisyen, beslenme durumunu iyileştirmek için özelleştirilmiş önerilerde bulunabilir.

Ağız Yaraları (Mukozit): Kemoterapi ve radyoterapi, ağız mukozasını tahriş edebilir. Ağız içinde ve dudaklarda acı verici yaralar ve yaraların enfeksiyon riski oluşabilir. Tedavide düzenli ağız bakımı ve alkol içermeyen ağız çalkalama solüsyonları kullanmak önemlidir. Ağrı kesici gargara çözümleri ve topikal ağrı kesiciler kullanılabilir.

İshal: Tedavi, bağırsak mukozasını tahriş edebilir ve sindirim sürecini hızlandırabilir. Sulu dışkılama, sık tuvalete gitme ihtiyacı oluşabilir. Tedavide loperamid gibi anti-diyare ilaçlar, ishalin kontrolünde etkili olabilir. Lifli gıdalardan kaçınmak ve sıvı alımını artırmak yardımcı olabilir.

Kabızlık: Bazı kemoterapiler, ağrı kesiciler ve dehidratasyon, bağırsak hareketlerini yavaşlatabilir. Dışkılama güçlüğü, sert dışkı gibi yan etkiler oluşabilir. Tedavide kabızlığı hafifletmek için çeşitli laksatifler ve dışkı yumuşatıcılar reçete edilebilir. Bol su içmek, lifli gıdalar yemek ve düzenli egzersiz yapmak, bağırsak hareketlerini düzenleyebilir.

Gastrointestinal Reflü: Mide asidinin yemek borusuna geri kaçması, mide içeriğinin yemek borusuna geri dönmesi. Göğüste yanma hissi, ağza acı su gelmesi gibi şikayetler olabilir. Tedavide mide koruyucu ilaçlar mide asidini azaltarak reflü semptomlarını hafifletebilir. Yatmadan önce yemek yememek, aşırı kilodan kaçınmak ve yüksek yastıkta uyumak gibi değişiklikler faydalı olabilir.

Gaz ve Şişkinlik: Sindirim sisteminin dengesinin bozulması ve bazı gıdalara karşı hassasiyet. Karın bölgesinde gaz, şişkinlik, rahatsızlık hissi gibi şikayetler olabilir. Tedavide gaz yapıcı gıdalardan kaçınmak ve yavaş yemek yemek yardımcı olabilir. Bazı durumlarda probiyotik takviyeler sindirim sistemini dengelemeye yardımcı olabilir.

Bu yan etkiler, tedavinin türüne ve hastanın bireysel durumuna bağlı olarak değişebilir. Bu nedenle yan etkilerin yönetiminde doktor veya onkoloji ekibinin önerileri esastır. Tedavi sürecinde beslenme desteği ve semptom yönetimi, hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.