Kanser Tarama Testleri

21.03.2024

KANSER TARAMA TESTLERİ

Kanser tarama testleri kanserin erken evrelerde teşhis edilmesine olanak tanıyarak, tedavi başarısını artırır ve kanserle ilişkili ölüm riskini azaltır. Bu testler henüz herhangi bir belirti göstermeyen kişilerde kanseri saptamak için kullanılır. Erken teşhis, kanserin daha tedavi edilebilir olduğu bir aşamada yakalanmasını sağlar, bu da tedavinin daha az invaziv ve daha etkili olmasına yardımcı olur. Özellikle meme, kolorektal ve serviks kanseri gibi yaygın kanser türleri için düzenli tarama programları, hastalığın ilerlemesini önleyebilir ve hasta sağkalım oranlarını iyileştirebilir. Bu nedenle, belirlenen risk faktörlerine ve yaş gruplarına yönelik tarama testlerinin düzenli olarak yapılması, kanser kontrol stratejilerinin önemli bir parçasıdır. Erken teşhisin yanı sıra, bu taramalar, kanser önleme ve risk azaltma stratejilerinin geliştirilmesine de katkıda bulunur.

Faydaları nelerdir ?

Kanser tarama testlerinin birçok faydası vardır, bunlar arasında:

Erken Teşhis: Kanser tarama testleri, kanseri belirti göstermeden önce saptayabilir. Bu durum kanserin daha tedavi edilebilir bir aşamada olduğu ve daha iyi sağ kalım oranlarına sahip olduğu anlamına gelir.

Etkili Tedavi: Erken teşhiste kanser genellikle daha küçük ve yayılmamış durumdadır. Bu durum tedavi seçeneklerinin daha geniş olması ve tedavinin daha etkili olması anlamına gelir.

Düşük Mortalite Oranı: Bazı kanser türleri için düzenli tarama, kanserle ilişkili ölüm oranlarını azaltabilir. Örneğin, meme kanseri ve kolorektal kanser taramaları, bu kanser türlerine bağlı ölümleri azaltmada etkili olmuştur.

Tedavi Maliyeti: Erken teşhis genellikle daha az agresif tedavi gerektirir, bu da tedavi maliyetlerinin azalması anlamına gelebilir.

Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi: Tarama testleri, bireyin kanser geliştirme riskini değerlendirme fırsatı sunar. Bu durum riski yüksek bireylerin daha sıkı izlenmesine ve gerekirse önleyici tedaviye başlanmasına olanak tanır.

Hastalığın Yayılımının Önlenmesi: Bazı kanser türleri, erken evrede teşhis edildiğinde tamamen tedavi edilebilir. Bu durum kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılmasını önleyebilir.

Kanser tarama testleri, bu faydaların yanı sıra, bireylerin ve sağlık sistemlerinin kansere karşı daha bilinçli ve hazırlıklı olmalarını sağlar. Bununla birlikte, her tarama testinin potansiyel riskleri ve sınırlamaları da vardır, bu nedenle test yapılmasına karar verirken bu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.

Resim 1. Kanser tarama testleri kanserde erken tanı-tedaviyi ve sağkalımı uzatmayı amaçlar.

HANGİ KANSERLERDE TARAMA TESTİ YAPILMALIDIR?

Erken tanı için tarama testleri, belirli kanser türlerinde büyük önem taşır. Bu türler ve tarama testleri aşağıda sıralanmıştır:

Meme Kanseri: Erken teşhis için kadınların 20 yaşından itibaren kendi kendine meme muayenesi yapmaları, 40 yaşından sonra yılda bir kez meme muayenesi ve düzenli aralıklarla mamografi çektirmeleri önerilir. Ailede meme kanseri öyküsü olan kadınların daha erken yaşta, 25 yaşından itibaren, düzenli doktor kontrolünde olmaları ve gerektiğinde genetik testlerden faydalanmaları önerilir​​.

Rahim Ağzı Kanseri (Serviks Kanseri): Cinsel yaşamın başlamasıyla birlikte, kadınların düzenli olarak PAP smear testi yaptırmaları, 30 yaşından sonra ise her 3-5 yılda bir PAP smear ve HPV tiplendirmesi yaptırmaları tavsiye edilir. Anormal sonuçlar saptandığında, kolposkopi ve biyopsi yoluyla değerlendirme yapılır​​.

Kolon Kanseri: 45 yaşından sonra hem kadınların hem de erkeklerin rutin olarak dışkıda gizli kan testi, baryumlu kolon grafisi veya kolonoskopi yaptırmaları önerilir. Kolonoskopi öncü lezyonlar olan polipleri saptayabilir ve bu sayede kanserin gelişimi önlenir​​​​.

Prostat Kanseri: Erkeklerin 50 yaşından sonra yılda bir defa üroloji muayenesi ve PSA testi yaptırmaları önerilir. 40 yaşında yapılacak ilk PSA testi, takip edilecek testlerin sıklığını belirlemeye yardımcı olur​​.

Akciğer Kanseri: Yüksek riskli kişilerin, özellikle uzun süreli sigara içenlerin, düzenli akciğer taraması yaptırmaları önerilir​​. Uzun süreli sigara içen veya geçmişte sigara içmiş olan kişiler, özellikle 55 yaş ve üzeri bireyler, akciğer kanseri taraması için en yüksek risk grubunu oluşturur.

Ailede kanser hastalığı: Eğer birinci derece akrabalarında kolorektal kanser varsa, tarama genellikle tanı alınan yaştan 10 yıl önce veya 40 yaşında başlamalıdır. Ailesinde 50 yaşından önce kalın bağırsak kanseri veya HNPCC ilişkili kanser olanlar taramadan geçmelidir. Standart tarama yaşının 50 olduğu durumlarda, bu kişiler için tarama yaşının 40-45'e çekildiği görülüyor. Tarama yöntemleri arasında dışkıda gizli kan testi ve kolonoskopi bulunmaktadır.

Bu tarama testleri, kanserin erken evrede teşhis edilmesini ve etkili tedavi şansını artırır. Erken teşhis genellikle daha başarılı tedavi sonuçları ve daha iyi sağ kalım oranları ile ilişkilendirilir. Her kanser türü için önerilen tarama testlerinin sıklığı ve yöntemi, kişinin yaşı, genel sağlık durumu ve risk faktörlerine bağlı olarak değişebilir. Bu nedenle düzenli tarama programlarına katılmak ve doktor tavsiyelerini takip etmek önemlidir.

Resim 2. Kadın ve erkeklerde 45 yaş üstü bireylere kolonoskopi ile kolon kanseri taraması önerilmektedir.

KANSER TARAMA TESTİNİ NERELERDE YAPTIRABİLİRİM ?

Türkiye'de kanser tarama testleri, genellikle aşağıdaki sağlık kurumlarında yapılabilmektedir:

Devlet Hastaneleri ve Üniversite Hastaneleri: Türkiye'deki çoğu devlet hastanesi ve üniversite hastanesi, çeşitli kanser tarama testleri sunmaktadır. Bu hastaneler, genellikle meme kanseri, serviks kanseri, kolorektal kanser ve diğer yaygın kanser türleri için tarama hizmetleri sağlar.

Özel Hastaneler ve Tıp Merkezleri: Özel sağlık sektöründe hizmet veren birçok hastane ve tıp merkezi, gelişmiş tarama teknolojilerine sahiptir ve geniş bir kanser tarama testleri yelpazesi sunar.

Aile Sağlığı Merkezleri: Türkiye'de bulunan Aile Sağlığı Merkezleri, özellikle temel kanser tarama testleri için erişilebilir bir seçenek olabilir. Bu merkezlerde genellikle meme, rahim ağzı ve kolorektal kanser taramaları yapılabilir.

Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM): Türkiye Sağlık Bakanlığı tarafından desteklenen KETEM merkezleri, çeşitli kanser tarama testleri sunar ve genellikle ücretsiz hizmetler sağlar.

Kamu ve Özel Laboratuvarlar: Bazı kamu ve özel laboratuvarlar, kanser taraması için gerekli kan testleri ve biyopsi gibi hizmetleri sunar.

Kanser tarama testlerine erişim için, öncelikle bir sağlık kuruluşuna başvurarak doktor tavsiyesi almak önemlidir. Sağlık uzmanları, kişisel risk faktörlerinize ve sağlık durumunuza göre en uygun tarama testlerini önerecektir. Ayrıca, bu tür taramaları yaptırmadan önce, testlerin potansiyel faydaları ve riskleri hakkında bilgi edinmek de önemlidir.