Kanser Gelişim Mekanizmaları

21.03.2024

KANSER GELİŞİM MEKANİZMALARI NELERDİR ?

Kanser gelişimi genetik ve epigenetik değişiklikler, RNA varyasyonları ve protein modifikasyonları gibi bir dizi karmaşık mekanizmadan kaynaklanır. DNA'daki mutasyonlar, kanser hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasına ve büyümesine yol açabilir. Bu genetik değişiklikler, hücrenin protein üretimini etkileyerek kanser gelişimine katkıda bulunur. RNA düzeyinde, genlerin mRNA'ya aktarımı sırasında meydana gelen değişiklikler, anormal protein üretimine yol açabilir. Ayrıca, kanser hücreleri sinyalizasyon ağlarını değiştirerek, normal hücre işlevlerinden sapar ve bu da kontrolsüz hücre bölünmesine veya hücre ölümünden kaçınmaya yol açar. Epigenetik değişiklikler de gen ifadesini değiştirerek kanser gelişimine katkıda bulunabilir.

Resim 1. Kanser çevresel faktörlerin ve genetik mutasyonların etkisi ile normal hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalma sürecidir.

Kanser gelişiminin temelinde bir dizi karmaşık mekanizma yatar. Bu mekanizmaların anlaşılması, kanser araştırmalarında yeni tedavi ve önleme stratejilerinin geliştirilmesine olanak tanır.

• Genetik Değişiklikler: DNA'daki mutasyonlar, kanser hücrelerinin temel özelliklerinden biridir. Bu mutasyonlar, normal protein işlevlerini bozarak veya değiştirerek hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasına ve büyümesine yol açabilir. Genetik değişiklikler, somatik (kişinin ömrü boyunca kazanılan) veya kalıtsal (germline) olabilir. Araştırmalar farklı kanser türlerinin ve aynı kişideki primer tümörden türeyen farklı tümör kitlelerinin farklı somatik mutasyonları içerdiğini göstermiştir​​.

• RNA Varyasyonları: Genlerin DNA'dan mRNA'ya (haberci ribonükleik asit) aktarım sırasında, intronlar adı verilen DNA dizileri çıkarılır ve ekzonlar birleştirilir. Bu süreç işlevsel bir protein üreten bir mRNA molekülü oluşturur. Kanser hücrelerinde, bu süreç anormal proteinler üretmek için değiştirilebilir, bu da kontrolsüz hücre çoğalmasını ve büyümesini tetikleyebilir​​​​.

• Protein Değişiklikleri: Kanser hücreleri sinyalizasyon ağlarını mutasyonlar, artan ifade veya proteinlerin modifikasyonları yoluyla değiştirerek gelişimlerine ve ilerlemelerine uygun hale getirebilir. Bu kanser hücrelerinin normal ipuçlarına yanıt vermemesine ve kontrolsüz hücre bölünmesine veya hücre ölümünden kaçınmasına yol açar​​.

• Epigenetik Değişiklikler: Genetik mutasyonların yanı sıra DNA ve/veya ona bağlı proteinlerdeki kimyasal değişiklikler olan epigenetik modifikasyonlar da kanser gelişimine yol açabilir. Epigenetik modifikasyonlar, genlerin nasıl ve ne zaman ifade edileceğini düzenler ve bu da kanser gelişiminde önemli bir rol oynayabilir​​.

Bu mekanizmaların anlaşılması, kanser araştırmalarında yeni tedavi ve önleme stratejilerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Her bir mekanizmanın ayrıntılı anlaşılması, kanserin karmaşık doğasını daha iyi çözmemize ve etkili müdahaleler geliştirmemize olanak tanımaktadır. Bu nedenle kanserle ilgili araştırmalar, tümörlerin moleküler karakterizasyonu ve genetik mutasyonların kansere nasıl katkıda bulunduğunun anlaşılması üzerine yoğunlaşmıştır.

Resim 2. Kanser hücreleri çevre dokulara nüfuz ettikten sonra kana karışıp başka organlara yayılabilir.

KANSER GELİŞİM BASAMAKLARI 

Kanser gelişiminin aşamaları, tümörün oluşumundan yayılmasına kadar bir dizi adımı içerir:

• Başlangıç (Initiation): Bu aşama, hücrenin genetik materyalinde (mutasyon) bir değişiklikle başlar ve hücreyi kanserli hale getirmeye hazırlar. Bu genetik değişiklik rastgele bir olay olarak meydana gelebilir veya kanserojen bir maddeye maruz kalmak gibi dış etkenlerle tetiklenebilir.

• Tetikleme (Promotion): Tetikleme aşaması, başlangıç aşamasından geçen bir hücrenin kanserli hale gelmesine izin veren faktörlerle ilişkilidir. Bunlar çevresel maddeler veya bazı ilaçlar gibi tetikleyiciler olabilir. Tetikleyiciler tek başlarına kansere neden olmaz, ancak başlangıç aşamasını geçirmiş hücreler üzerinde etkilidir.

• Hiperplazi: Genetik olarak değiştirilmiş bir hücrenin kontrolsüz bir şekilde bölünmesiyle dokuda aşırı hücre birikimi meydana gelir. Hücreler normal görünümlerini korur ancak sayıları fazladır.

• Displazi: Hiperplastik hücrelerdeki ek genetik değişiklikler, giderek daha anormal büyümeye yol açar. Hücreler ve doku artık normal görünmez ve düzensizleşebilir.

• Karsinoma in situ: Ek değişiklikler, hücreleri ve dokuları daha da anormal hale getirir. Hücreler artık daha geniş bir alana yayılmıştır ve doku başlangıç konumundaki değişmiş hücrelerle kaplanmıştır. Bu tür kanserler genellikle cerrahi ile tamamen tedavi edilebilir çünkü anormal hücreler tek bir konumda toplanmıştır.

• Kanser (Malign Tümörler): Bu tümörler, çevredeki dokulara invaze olma (nüfuz etme) ve/veya yerel dokudan uzak alanlara metastaz yapma yeteneğine sahiptir. Metastatik tümörler en tehlikeli tümörlerdir ve kanser ölümlerinin büyük bir kısmını oluşturur.

• Yayılma (Spread): Kanser çevredeki dokulara doğrudan yayılabilir (invazyon) veya lenfatik sistem veya kan yoluyla uzak dokulara veya organlara yayılabilir (metastaz). Karsinomlar tipik olarak lenfatik sistemi kullanarak yayılırken sarkomlar kan yoluyla yayılır.

    Bu basamakların anlaşılması, kanserin nasıl geliştiğini ve nasıl tedavi edilebileceğini anlamada önemlidir​

Kaynaklar:

https://cancerprogressreport.aacr.org/progress/cpr22-contents/cpr22-understanding-how-cancer-develops/

https://cancerprogressreport.aacr.org/progress/cpr23-contents/cpr23-understanding-the-path-to-cancer-development/

https://cancerquest.org/cancer-biology/cancer-development

https://www.merckmanuals.com/home/cancer/overview-of-cancer/development-and-spread-of-cancer