Kanser Genel Bilgiler

KANSER GENEL BİLGİLER

21.03.2024

Kanser vücuttaki hücrelerin anormal ve kontrolsüz bir şekilde büyümesi ve çoğalması sonucu ortaya çıkan bir hastalık grubudur. Normal hücreler vücudun gereksinimleri doğrultusunda belli bir düzen ve kontrol altında büyür ve çoğalır. Kanserli hücreler bu düzenli büyüme ve ölüm süreçlerini ihlal eder. Bu durum genetik mutasyonlar ve çevresel etkenler gibi faktörlerle tetiklenebilir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve onun Kanser Araştırma Ajansı (IARC), kanserleri çeşitli türler ve alt türler olarak sınıflandırır. Günümüzde 200’den fazla kanser türü tanımlanmış olsa da WHO tarafından tanımlanmış "kanser türleri"nin kesin bir sayısını belirtmek zordur. Kanser vücudun hemen hemen her organında ve dokusunda gelişebilir ve her bir organ veya doku için birden fazla kanser türü tanımlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü'nün tanımladığı kanser türlerinin sayısı, sürekli değişen ve gelişen bir alan olarak kabul edilir. Genel olarak yüzlerce farklı kanser türü olduğu bilinmektedir ve bu türlerin her biri özgün özellikler, tedavi yöntemleri ve hastalık seyirlerine sahiptir.

Kanserli hücrelerin başlıca özellikleri şunlardır:

Kontrolsüz Çoğalma: Kanserli hücreler normal hücrelerin sahip olduğu büyüme sınırlamalarına uymaz ve kontrolsüz bir şekilde çoğalırlar.

Anormal Morfoloji (görünüm): Kanserli hücreler genellikle anormal şekil ve boyutta olup normal hücrelerden farklılaşır.

Dokulara Zarar Verme ve Yayılma: Kanserli hücreler çevrelerindeki sağlıklı dokulara zarar verir ve bu dokulara nüfuz edebilir (invazyon). Ayrıca kan ve lenf yolları aracılığıyla vücudun diğer bölgelerine yayılarak metastaz yapabilirler.

KANSER RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR ?

Genetik Faktörler: Bazı kanser türleri aile geçmişinde kanser öyküsü olan kişilerde daha yaygındır.

Çevresel Faktörler: UV ışınları, radyasyon, kimyasal maddeler ve hava kirliliği gibi çevresel faktörler kanser riskini artırabilir.

Yaşam Tarzı: Sigara içmek, aşırı alkol tüketimi, sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam tarzı kanser gelişim riskini artırır.

Enfeksiyonlar: Bazı virüs ve bakteriler (örneğin, HPV veya Helikobakter pilori) kansere neden olabilir.

Resim 1. Kanser vücutta kontrolsüz bir şekilde çoğalan ve yayılan hücrelerin oluşturduğu bir hastalık grubudur.

a red blood cell phone showing a close up of a red blood cell phone
a red blood cell phone showing a close up of a red blood cell phone

KANSER TÜRLERİ NELERDİR ?

Kanserler, köken aldıkları dokuya göre ayrılır:

1-Karsinomlar: Epitel dokusundan (vücudun iç ve dış yüzeylerini kaplayan hücreler) kaynaklanan kanserlerdir. Karsinomlar kanser vakalarının büyük bir çoğunluğunu oluşturur. Farklı alt tipleri vardır.

Adenokarsinomlar: Bezlerde ve salgı yapan dokularda gelişen kanserlerdir.

Skuamöz Hücreli Karsinomlar: Deri, ağız, boğaz, akciğer ve rahim ağzı gibi düz hücrelerin bulunduğu yerlerde ortaya çıkar.

2-Sarkomlar: Bağ dokusu, kemik, kas ve diğer destekleyici dokulardan kaynaklanan kanserlerdir. İki ana alt tipe ayrılır:

Kemik sarkomları: Kemiklerde görülen kanser türüdür.

Yumuşak Doku Sarkomları: Kaslar, yağ dokuları, kan damarları, lenf damarları ve diğer yumuşak dokulardan kaynaklanır.

3-Lenfoma, lösemi ve miyeloma: Bağışıklık sisteminden kaynaklanan kanserlerdir.

Lenfoma: Lenf düğümleri ve bağışıklık sisteminin diğer kısımlarından gelişir. Hodgkin ve non-Hodgkin olmak üzere iki ana türü vardır.

Miyeloma: Kemik iliğinde bulunan plazma hücrelerinden kaynaklanır ve bu hücrelerin kanserleşmesiyle karakterizedir.

Lösemi: Kan ve kemik iliği kanserleridir. Bu türler, kan oluşturan dokularda anormal kan hücrelerinin üretimini içerir. Lösemiler genellikle dört ana türe ayrılır: Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL), Kronik Lenfositik Lösemi (KLL), Akut Miyeloid Lösemi (AML) ve Kronik Miyeloid Lösemi (KML).

4-Beyin ve Sinir Sistemi Tümörleri: Beyin ve diğer sinir sistemi hücrelerinden kaynaklanan tümörlerdir

Her bir kanser türü, köken aldığı dokunun biyolojik özelliklerine ve kanserin kendine has özelliklerine göre farklı tanı ve tedavi yaklaşımlarını gerektirir.


SIK GÖRÜLEN BAZI KANSER TÜRLERİ

Kanser vücudun farklı bölümlerinde ortaya çıkabilir ve birçok farklı türü bulunmaktadır. İşte en yaygın kanser türlerinden bazıları:

Akciğer Kanseri: Akciğer dokusunda başlayan ve genellikle sigara kullanımı ile ilişkili olan bir kanser türüdür.

Meme Kanseri: Meme dokusunda gelişir ve hem kadınlar hem de erkeklerde görülebilir, ancak kadınlarda çok daha yaygındır.

Prostat Kanseri: Prostat bezinde gelişen ve özellikle yaşlı erkeklerde yaygın olan bir kanser türüdür.

Kolon ve Rektum Kanseri (Kolorektal Kanser): Kalın bağırsağın (kolon) veya rektumun (bağırsağın son bölümü) iç yüzeyinde gelişir.

Deri Kanseri: Deri hücrelerinde başlar ve çeşitli tipleri vardır. En yaygın tipleri bazal hücreli karsinom ve skuamöz hücreli karsinomdur. Melanom ise daha az yaygın ama daha tehlikeli bir deri kanseri türüdür.

Kan Kanserleri (Lösemi): Kan ve kemik iliği hücrelerini etkileyen kanser türleridir. Lösemi, hücrelerin olgunlaşmadan hızla çoğalması ile karakterizedir.

Lenfoma: Lenf sisteminin bir parçası olan lenf düğümleri ve diğer lenf dokularında gelişir. Hodgkin lenfoma ve non-Hodgkin lenfoma olmak üzere iki ana türü vardır.

Pankreas Kanseri: Pankreasın hücrelerinde başlar ve genellikle agresif bir kanser türüdür.

Serviks (Rahim Ağzı) Kanseri: Servikste yani rahmin alt bölümünde gelişir. Çoğu vakada insan papillomavirüsü (HPV) ile ilişkilidir.

Mesane Kanseri: Mesane yüzeyinde gelişir ve genellikle idrar yollarında kanama ile kendini gösterir.

Tiroid Kanseri: Tiroid bezinde gelişen ve genellikle tedaviye iyi yanıt veren bir kanser türüdür.

Karaciğer Kanseri: Karaciğer hücrelerinde başlar ve sıklıkla kronik karaciğer hastalıkları veya hepatit enfeksiyonları ile ilişkilidir.

Bu kanser türleri, vücuttaki farklı organ ve dokularda farklı şekillerde gelişir ve her birinin kendine özgü belirtileri, teşhis yöntemleri ve tedavi seçenekleri vardır. Erken teşhis ve uygun tedavi, kanserle mücadelede en önemli faktörlerdendir.

Resim 2. Kanserin Latince anlamı yengeçtir. Antik çağlarda kanser yengeçe benzetildiği için bu adlandırma yapılmıştır.

a crabper crabper crabper crabper crabper crabper crabper crab
a crabper crabper crabper crabper crabper crabper crabper crab

KANSERİN ERKEN TANI VE TEDAVİSİ

Kanserin erken tanı ve tedavisi birçok nedenle son derece önemlidir:

Erken Teşhisin Önemi: Erken evrelerde teşhis edilen kanserler genellikle daha başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Erken teşhis, kanserin daha az yayıldığı ve vücut üzerinde daha az zarar verdiği anlamına gelir, bu da tedavi seçeneklerini artırır ve genellikle daha iyi bir prognoz (hastalığın gidişatı) sağlar.

Tedavi Planlaması: Doğru tanı, en etkili tedavi yöntemlerinin belirlenmesini sağlar. Kanser türü, evresi ve hastanın genel sağlık durumu gibi faktörler tedavi seçeneklerinin kişiselleştirilmesinde kritik rol oynar.

Hastalığın Yayılmasını Önleme: Tedavi, kanserin vücutta daha fazla yayılmasını önleyerek yaşam süresini uzatır ve yaşam kalitesini iyileştirir. Özellikle metastatik (yayılmış) kanserlerde, tedavi hastalığın kontrol altına alınmasına ve semptomların hafifletilmesine yardımcı olur.

Yaşam Kalitesini Artırma: Kanser tedavileri, ağrıyı ve diğer semptomları hafifletmeye, hastaların günlük aktivitelerini sürdürmelerine ve genel yaşam kalitelerini iyileştirmeye yardımcı olur.

Uzun Vadeli Sağkalım Şansını Artırma: Etkili tedavi, kanserle ilişkili ölüm riskini azaltabilir ve hastaların uzun vadeli sağkalım şansını artırabilir.

Psikolojik ve Sosyal Destek: Kanser tanı ve tedavisi süreci, hastaların ve ailelerinin psikolojik ve sosyal desteğe ihtiyaç duyduğu bir süreçtir. Kanserin erken tanı alması ve iyileşebilir olması, hastalara ve ailelerine yönelik danışmanlık ve destek hizmetleri, hastaların hastalıkla başa çıkmalarına yardımcı olur.

Kanser tanı ve tedavisi, bu nedenlerle sadece hastanın sağlığını ve yaşam süresini iyileştirmekle kalmaz, aynı zamanda onların ve ailelerinin yaşam kalitesine de önemli katkılar sağlar. Kanserin teşhisi genellikle laboratuvar testleri, görüntüleme teknikleri (MRI, CT, PET gibi) ve biyopsi ile yapılır. Tedavi yöntemleri kanserin türüne, evresine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir ve genellikle cerrahi, kemoterapi, radyoterapi, hedefe yönelik tedaviler ve immünoterapiyi içerir. Erken teşhis, kanser tedavisinde çok önemli bir faktördür, çünkü erken evre kanserler genellikle daha başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Bu nedenle, düzenli sağlık kontrolleri ve kanser tarama programları hayati önem taşır.

Resim 3. Kanser tedavisi onkoloji hekimleri tarafından yapılmaktadır. Onkoloji hekimleri tıbbi onkoloji, cerrahi onkoloji ve radyasyon onkolojisi gibi farklı branşlara ayrılmaktadır.

KANSERİN DÜNYA İÇİN ÖNEMİ

Her yıl dünya genelinde kanser teşhisi konulan kişi sayısı oldukça yüksektir. GLOBOCAN 2020 verilerine göre; 2020 yılında dünya çapında yaklaşık 18.1 milyon yeni kanser vakası tespit edilmiştir. Bu vakaların 9.3 milyonu erkeklerde ve 8.8 milyonu kadınlarda görülmüştür. Aynı yıl içerisinde, en yaygın kanser türleri arasında meme kanseri (2.26 milyon vaka), akciğer kanseri (2.21 milyon vaka), kolon ve rektum kanseri (1.93 milyon vaka), prostat kanseri (1.41 milyon vaka) ve cilt kanseri (non-melanoma; 1.20 milyon vaka) yer almaktadır​. ABD'de ise 2023 yılında tahmini olarak 1,958,310 yeni kanser vakası teşhis edileceği ve 609,820 kişinin bu hastalıktan öleceği öngörülmektedir. Bu veriler kanserin küresel bir sağlık sorunu olduğunu ve yaygın bir şekilde etkilediği toplulukları göstermektedir. Kanser teşhisi ve tedavisi konusundaki araştırmaların ve farkındalığın artırılması, bu hastalığın yayılmasını kontrol altına almak ve tedavi seçeneklerini iyileştirmek için hayati önem taşımaktadır.