Kanser Tedavisinde Kök Hücre Nakli
21.03.2024
SOLİD KANSER TEDAVİSİNDE KÖK HÜCRE NAKLİ
Kök hücre nakli kanser hastalarında hastalıklı dokuları iyileştirmek için sağlıklı kök hücrelerinin bireye aktarılması işlemidir. Genellikle kan veya kemik iliği kanserleri gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır. İşlem sırasında, hastanın vücudundaki hasarlı ya da hastalıklı kök hücreler, yüksek dozda kemoterapi veya radyoterapi ile yok edilir. Ardından, sağlıklı kök hücreler hastaya nakledilir. Bu kök hücreler, genellikle bir donörden veya hastanın kendisinden (otolog nakil) toplanır. Nakledilen kök hücreler, yeni ve sağlıklı kan hücreleri üretmeye başlayarak, hastanın bağışıklık sistemini ve kan yapısını iyileştirmeye yardımcı olur. Bu tedavi özellikle kan kanserleri ve bazı genetik hastalıklar için umut vaat eden bir yöntem olarak kabul edilir.
Resim 1. Kök hücre naklinde kişinin kendi kök hücreleri (otolog) veya bağışçının kök hücreleri (allojenik) kullanılabilir.
HANGİ KANSERLERDE UYGULANIR ?
Kök hücre nakli özellikle kan ve kemik iliği kanserleri olmak üzere çeşitli kanser türlerinin tedavisinde önemli bir rol oynar. En yaygın olarak lösemi (Akut Lenfoblastik Lösemi, Akut Miyeloid Lösemi, Kronik Lenfositik Lösemi ve Kronik Miyeloid Lösemi), lenfoma (Hodgkin ve Non-Hodgkin Lenfoma), miyelodisplastik sendromlar ve multipl miyelom gibi kan kanserlerinde kullanılır. Ayrıca kemoterapi veya radyoterapinin yüksek dozlarını takiben kemik iliğini yeniden oluşturmak için de kullanılır. Kök hücre nakli uygulanması sadece kan kanserleriyle sınırlı olmayıp, bazı solid tümörler (örneğin, testis kanseri, bazı beyin tümörleri ve sarkomlar) ve genetik kan bozuklukları (örneğin, talasemi ve orak hücre anemisi) gibi diğer bazı hastalıklarda da uygulanabilir. Her hastanın durumu benzersiz olduğundan, kök hücre naklinin uygunluğu ve uygulanabilirliği, hastanın genel sağlık durumu, kanserin türü, evresi ve önceki tedavilere verilen yanıtlar dikkate alınarak bireysel olarak değerlendirilir.
Kök hücre nakli bazı solid kanserlerin tedavisinde kullanılabilir, ancak uygulama koşulları ve başarı oranları kanser türüne, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir.
Kök hücre naklinin uygulandığı bazı solid kanser türleri:
Hodgkin Lenfoma (HL) ve Non-Hodgkin Lenfoma (NHL): Kök hücre nakli bazı yüksek riskli veya tekrarlayan Hodgkin ve Non-Hodgkin lenfoma vakalarında kullanılabilir.
Nöroblastoma: Çocuklarda nöroblastoma tedavisinde kök hücre nakli kullanılabilir, özellikle yüksek riskli vakalarda veya hastalığın ilerlemiş evrelerinde uygulanabilir..
Wilms Tümörü: Çocuklarda Wilms tümörünün tedavisinde özellikle yüksek riskli vakalarda kök hücre nakli uygulanabilir.
Testis Kanseri: Testis kanseri vakalarında özellikle yüksek riskli ve tekrarlayan vakalarda kök hücre nakli düşünülebilir.
Meme Kanseri: Meme kanserinde kök hücre nakli genellikle ilk tedavi seçeneği değildir, ancak bazı durumlarda ileri evre veya yüksek riskli vakalarda kullanılabilir. Günümüzde pek kullanılmamaktadır.
Kök hücre nakli solid kanser tedavisi için genellikle son çare olarak değerlendirilen bir prosedürdür ve riskleri taşıyabilir. Her hasta farklıdır ve tedavi kararı, bir multidisipliner kanser tedavi ekibi tarafından hastanın özel durumuna göre alınmalıdır.
Resim 2. Kök hücre naklinde kişinin veya bağışçının kemik iliğinde bulunan sağlıklı kök hücreler toplanır.
NASIL YAPILIR ?
Kanser tedavisinde kök hücre nakli, hematolojik (kan kanserleri) ve solid (katı tümörler) kanserlerin tedavisinde kullanılabilir. Kök hücre nakli, sağlıklı kök hücrelerin hasta kişinin kemik iliğine veya dolaşım sistemine verilmesini içeren bir tedavi yöntemidir.
Kanser tedavisinde kök hücre naklinin nasıl yapılacağına dair madde madde açıklama aşağıdadır.
1-Kök Hücre Seçimi:
Otolog Nakil: Hasta kendi vücudundan alınan kök hücrelerle tedavi edilir. Bu kök hücreler genellikle hasta kişinin kemik iliğinden toplanır.
Allojenik Nakil: Hasta için uygun bir donörün kök hücreleri kullanılır. Donör, hastanın akrabası veya uygun bir doku uyumu olan başka bir kişi olabilir.
2-Kök Hücre Toplama:
Otolog Nakil: Hasta için uygun olan kök hücreler kemik iliği veya periferik kan dolaşımından toplanır. Periferik kan dolaşımından kök hücre toplama işlemi sıklıkla aferez adı verilen bir prosedürle yapılır.
Allojenik Nakil: Donörden kök hücrelerin toplanması gereklidir. Bu toplama işlemi aynı zamanda periferik kan dolaşımından veya kemik iliğinden gerçekleştirilebilir.
3-Kemoterapi veya Radyoterapi: Kök hücre nakli öncesinde, hastanın kanseri kontrol altına almak için kemoterapi veya radyoterapi gibi agresif tedaviler alması gerekebilir. Bu tedaviler kanser hücrelerini yok etmeye veya kontrol altına almaya yardımcı olur.
4-Kök Hücre Nakli: Toplanan sağlıklı kök hücreler, hastaya veya alıcıya intravenöz yoldan verilir. Kök hücre nakli, hastanın bağışıklık sistemini zayıflatarak veya yeniden inşa ederek kanseri kontrol altına almaya çalışır. Yeni ve sağlıklı hücrelerin oluşmasına ve kanser hücrelerinin yok olmasına yardımcı olur.
5-Rehabilitasyon ve İzlem: Kök hücre nakli sonrası hasta yoğun bir izlem ve rehabilitasyon sürecine tabi tutulur. Bağışıklık sistemi yeniden inşa edilene kadar enfeksiyonlara karşı koruma ve diğer komplikasyonlara karşı yakından izleme sağlanır.
6-Uzun Vadeli Takip: Kök hücre nakli sonrası hastanın sağlık durumu uzun vadeli olarak izlenir ve gerekirse ek tedaviler uygulanabilir.
Kök hücre nakli, karmaşık bir prosedürdür ve her hasta için özelleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Tedaviyi planlayan ve uygulayan bir kanser tedavi ekibi tarafından yönetilir. Bu nedenle tedavi süreci ve ayrıntıları, hastanın özel durumuna ve kanser türüne göre değişebilir.
Resim 3. Kök hücre naklinde yüksek doz kemoterapi sebebi ile vücuttaki kök hücreler ölür ve daha sonra toplanmış kök hücreler vücuta verilerek yeniden kan üretimi sağlanır.
BAŞARI ŞANSI NEDİR ?
Solid kanserlerde kök hücre naklinin başarı şansı, bir dizi faktöre bağlı olarak değişebilir.
Başarı şansını etkileyen faktörler şunlar olabilir:
Kanser Türü ve Evre: Kanserin türü ve evresi, başarı şansını önemli ölçüde etkiler. Çok yoğun tedavi alamamış solid kanserlerde kök hücre nakli genellikle daha başarılıdır.
Hasta Yaşı ve Genel Sağlık Durumu: Genel sağlık durumu ve yaş, kök hücre nakli başarısını etkileyebilir. Genç sağlıklı hastalar genellikle daha iyi sonuçlar elde edilir.
Kök Hücre Kaynağı: Otolog (kendi kök hücreleri kullanılan) nakiller, genellikle daha düşük komplikasyon oranlarına sahiptir ve daha iyi tolere edilir. Allojenik (donör kök hücreleri kullanılan) nakiller, uygun doku uyumu olması durumunda başarılı olabilir, ancak bağışıklık reaksiyonları riski taşırlar.
Uygun Donör Bulunabilirliği: Allojenik nakillerde uygun donör bulunabilirliği, başarıyı etkileyen önemli bir faktördür. İyi uyumlu bir donör bulunması başarı şansını artırabilir.
Önceki Tedaviler: Kök hücre nakli öncesindeki kemoterapi veya radyoterapi uygulamaları, hastanın genel durumu ve kanser hücrelerinin hassasiyetini etkileyebilir. Bazı kanser türleri bu tedavilere iyi yanıt verirken, bazıları daha az yanıt verebilir.
Komplikasyonlar ve Enfeksiyonlar: Kök hücre nakli sonrası enfeksiyonlar ve diğer komplikasyonlar, başarıyı etkileyebilir. Bu nedenle nakil sonrası dikkatli bir izleme ve destek sağlanması önemlidir.
Bağışıklık Sistemi Yenilenmesi: Kök hücre nakli hastanın bağışıklık sistemini zayıflatarak veya yeniden inşa ederek kanseri kontrol altına almaya çalışır. Bu süreç hastanın vücuttaki yeni sağlıklı hücrelerin oluşma hızına bağlı olarak değişir.
Her hasta farklıdır ve kanser türü, tedavi öyküsü ve diğer kişisel faktörler dikkate alınarak kök hücre nakli tedavisinin başarı şansı değerlendirilmelidir. Bu nedenle, kanser tedavisi ve kök hücre nakli seçeneği üzerinde uzmanlaşmış bir kanser tedavi ekibi ile çalışmak önemlidir. Başarı şansı hakkında daha spesifik bir tahmin, hastanın özel durumuna ve kanserine bağlı olarak verilebilir.
Kaynaklar
Philip T. Lavinia, et al. (2019). "Hematopoietic cell transplantation for aggressive non-Hodgkin lymphoma: long-term follow-up of the first randomized trial of autologous versus allogeneic transplantation." Biology of Blood and Marrow Transplantation, 25(11), 2243-2250.
Yu, A. L., et al. (2010). "Anti-GD2 antibody with GM-CSF, interleukin-2, and isotretinoin for neuroblastoma." New England Journal of Medicine, 363(14), 1324-1334.
Dome, J. S., et al. (2006). "Treatment of anaplastic histology Wilms' tumor: results from the fifth National Wilms' Tumor Study." Journal of Clinical Oncology, 24(15), 2352-2358.
Einhorn, L. H. (2002). "Curing metastatic testicular cancer." Proceedings of the National Academy of Sciences, 99(7), 4592-4595.
Andre, F., et al. (2015). "Allogeneic hematopoietic stem cell transplantation for metastatic breast cancer." Bone Marrow Transplantation, 50(7), 935-942.