Palyatif Bakım (Son Dönem) Tedavileri

21.03.2024

KANSER TEDAVİSİNDE PALYATİF BAKIM

Palyatif bakım daha çok ciddi ve iyileşmesi pek mümkün olmayan hastalıkları olan kişilere yönelik, ağrı ve diğer semptomları hafifletmeye, hastanın ve ailesinin yaşam kalitesini artırmaya odaklanan bir sağlık hizmeti yaklaşımıdır. Bu bakım hastalığın tedavi edilmesine odaklanmaktan ziyade, hastanın ve ailesinin fiziksel, psikolojik, sosyal ve manevi ihtiyaçlarını ele alır. Genellikle kanser tedavileri sona erdiğinde veya hastalık tedaviye yanıt vermediğinde devreye girer, hastanın rahatını sağlamayı ve yaşamın son dönemlerinde destek olmayı hedefler.

HANGİ HASTALARA UYGULANMALIDIR ?

Palyatif bakım ciddi hastalıkları olan bireylere yaşam kalitesini artırmayı ve semptomları hafifletmeyi amaçlayan bir yaklaşımdır. Palyatif bakım, birçok farklı hastalık ve durum için gereklidir.

Palyatif bakım desteği sunulması gereken bazı hastalık ve durumlar

Kanser: Kanser hastaları tedavi sürecinde ağrı, mide bulantısı, halsizlik ve depresyon gibi semptomlarla karşılaşabilirler. Palyatif bakım, kanser hastalarının bu semptomları yönetmelerine yardımcı olur.

İleri Evre Kalp Yetmezliği: Kalp yetmezliği ilerledikçe, ödem, nefes darlığı ve halsizlik gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Palyatif bakım, bu semptomları hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak için önemlidir.

İleri Evre Nörolojik Hastalıklar: Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve ALS gibi ilerleyici nörolojik hastalıklar, bireylerde fiziksel ve zihinsel zorluklara neden olabilir. Palyatif bakım bu hastalıkların seyrini hafifletmeye yardımcı olabilir.

İleri Evre Solunum Yetmezliği: Kronik solunum yetmezliği veya pulmoner fibrozis gibi hastalıklar, nefes alıp verme zorluğu, halsizlik ve öksürük gibi semptomlara yol açabilir. Palyatif bakım bu semptomların yönetimine katkıda bulunabilir.

İleri Evre Böbrek Yetmezliği: Böbrek yetmezliği olan hastalar, yorgunluk, iştahsızlık ve ödem gibi semptomlar yaşayabilirler. Palyatif bakım bu semptomları azaltmak ve yaşam kalitesini artırmak için önemlidir.

AIDS ve Diğer İleri Evre Enfeksiyonlar: İleri evre HIV/AIDS ve diğer ciddi enfeksiyonlar, zayıflık, yorgunluk ve ağrı gibi semptomlarla ilişkilendirilebilir. Palyatif bakım, bu hastalarda semptomların hafifletilmesine ve psikososyal destek sağlanmasına yardımcı olabilir.

İleri Evre Organ Yetmezlikleri: Karaciğer, böbrek veya diğer organ yetmezlikleri gibi ciddi organ hastalıkları, semptomları yönetmek ve hastaların yaşam kalitesini artırmak için palyatif bakım gerektirebilir.

Palyatif bakım bu hastalıkların yanı sıra birçok diğer ciddi hastalık ve durum için de uygun bir yaklaşımdır. Her hastanın ihtiyaçları farklı olabilir, bu nedenle palyatif bakımın bireysel olarak uyarlanması önemlidir. Hastaların ve ailelerinin fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarını karşılayarak yaşam kalitesini artırmaya yönelik bir yaklaşım sunar.

Resim 1. Kanser hastalarında palyatif bakım süreci bir sağlık ekibi desteği ile yürütülmektedir.

KANSER HASTALARINDA PALYATİF BAKIM

Kanser hastalarında uygulanan palyatif tedaviler, semptomların hafifletilmesi, yaşam kalitesinin artırılması ve psikososyal destek sağlanması amacıyla bir dizi farklı yöntemi içerebilir.

Kanser hastalarında sıklıkla kullanılan palyatif tedavi yöntemleri:

Ağrı Yönetimi:

İlaçlar: Ağrı kesiciler, kanser hastalarının ağrılarını hafifletmek için kullanılır. Hafif ağrılar için aspirin veya ibuprofen gibi ilaçlar kullanılabilirken, şiddetli ağrılar için opioid ağrı kesiciler (morfin gibi) reçete edilebilir.

Epidural Blokaj: İleri evre kanser hastalarında şiddetli ağrının yönetilmesi için epidural blokaj kullanılabilir. Bu yöntemle ağrıyı azaltmak için epidural alanına ilaç verilir.

Bulantı ve Kusma Kontrolü:

Antiemetik İlaçlar: Kanser tedavisi sırasında veya sonrasında ortaya çıkan bulantı ve kusma semptomlarını kontrol etmek için antiemetik ilaçlar kullanılabilir.

Yorgunluk Yönetimi:

Fiziksel Aktivite: Kanser hastalarına uygun düzeyde fiziksel aktivite önerilir. Bu aktiviteler yorgunluğun azaltılmasına yardımcı olabilir.

Dinlenme ve Uyku: İyi bir uyku düzeni ve dinlenme, kanser hastalarının yorgunluğunu hafifletmede önemlidir.

Ağız Bakımı:

Ağız Ülserlerinin Tedavisi: Kanser tedavisi sırasında veya sonrasında ağız ülserleri oluşabilir. Bu ülserlerin tedavisi ve ağız hijyenine dikkat edilmesi, hastanın beslenmesini ve yaşam kalitesini artırabilir.

Psikososyal Destek:

Psikoterapi: Kanser hastaları ve aileleri, psikoterapi veya danışmanlık hizmetleri aracılığıyla duygusal destek alabilirler.

Destek Grupları: Kanserle mücadele edenler için destek grupları, benzer deneyimleri paylaşma ve psikososyal destek sağlama konusunda yardımcı olabilir.

Nutrisyonel Desteği:

Diyet Danışmanlığı: Kanser hastalarına uygun beslenme önerileri sunan bir diyetisyen, beslenme sorunlarını ele alabilir ve yetersiz beslenmeyi önlemeye yardımcı olabilir.

Semptom Yönetimi:

Kabızlık ve İshal Kontrolü: Kanser tedavisi sırasında ortaya çıkan sindirim sorunları için ilaçlar veya diyet değişiklikleri kullanılabilir.

Nefes Darlığı Yönetimi: Akciğer kanseri veya metastatik kanser gibi durumlarda nefes darlığı semptomları için oksijen tedavisi veya nefes egzersizleri önerilebilir.

Hasta ve Aile Eğitimi:

Kanser hastaları ve aileleri, semptom yönetimi, ilaçların yan etkileri ve bakım planları konusunda eğitilmelidir. Bu eğitimler hastaların kendilerine daha iyi bakmalarına yardımcı olabilir.

Kanser hastalarında palyatif bakım, bireysel ihtiyaçlara ve hastalığın evresine göre uyarlanmalıdır. Tedavi hastanın yaşam kalitesini artırmayı ve semptomları en aza indirmeyi amaçlar. Bu nedenle bir multidisipliner sağlık ekibi tarafından planlanmalı ve uygulanmalıdır.

Resim 2. Kanser hastalarında son dönem ev ortamında veya palyatif bakım merkezinde geçirilebilir.

PALYATİF BAKIM TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Kanser hastalarında palyatif bakımın evde mi yoksa hastanede mi yapılacağı, hastanın durumuna, ihtiyaçlarına ve tercihlerine bağlıdır. Evde palyatif bakım, hastaya tanıdık bir ortamda konfor ve huzur sağlayabilir ve aile üyelerinin daha aktif rol almasına olanak tanır. Hastanede palyatif bakım ise daha karmaşık tıbbi ihtiyaçların yönetimi için gereklidir ve sürekli tıbbi gözetim sağlar. Her iki seçenek de, hastanın yaşam kalitesini artırmak ve semptomları hafifletmek için kişiselleştirilmiş bakım sunar.

Evde Palyatif Bakım:

Avantajlar:

Hasta Konforu: Evde bakım, hastanın kendi çevresinde ve ailesinin yanında olmasını sağlar, bu da hastanın daha rahat hissetmesine yardımcı olabilir.

Daha Fazla Özgürlük: Evde palyatif bakım, hastanın günlük yaşamına daha fazla katılımını sağlayabilir.

Duygusal Destek: Aile ve arkadaşlar hastanın yanında olabilir ve duygusal destek sunabilirler.

İlaç Uygulama Kolaylığı: Evde ilaçlar ve semptom yönetimi daha kolay ve kişiselleştirilebilir.

Dezavantajlar:

Profesyonel Bakım Eksikliği: Evde bakım, profesyonel sağlık ekibinin hastanın yanında olmadığı anlamına gelebilir.

İhtiyaçların Karşılanması: Evde tıbbi ekipmanın ve ilaçların temini ve yönetimi zor olabilir.

Hasta ve Aile İçin Yük: Evde bakımı sağlayan aile üyeleri ve bakıcılar için fiziksel ve duygusal olarak zorlayıcı olabilir.

Resim 3. Palyatif bakım tedavi sürecinde genel durumu düzelen ve taburcu olan hastalar kanser tedavilerine devam etmek için takip eden onkoloji hekimine başvurabilir.

Hastanede Palyatif Bakım:

Avantajlar:

Profesyonel Destek: Hastane ortamı, sürekli tıbbi destek ve uzmanlık sağlar.

Acil Durum Müdahalesi: Acil bir durumda hızlı tıbbi müdahale yapılabilir.

Hızlı Semptom Yönetimi: Semptomlar hızlı bir şekilde değerlendirilip yönetilebilir.

Dezavantajlar:

Hasta Konforu: Hastane ortamı, bazı hastalar için stresli ve rahatsız edici olabilir.

Aile İle Zaman Ayrımı: Hasta ve ailesi hastanede daha az zaman geçirebilir.

Yetersiz Duygusal Destek: Hastane ortamında duygusal destek eksik olabilir.

Sonuç olarak kanser hastalarına palyatif bakımın evde mi yoksa hastanede mi verilmesi gerektiği, her hastanın durumuna ve tercihlerine göre değişebilir. Bazı hastalar evde rahat etmekte ve aileleri ile olmanın daha iyi olduğunu düşünürken, diğerleri hastane ortamında daha fazla profesyonel destek ve hızlı müdahaleye ihtiyaç duyabilir. Bu nedenle, bir multidisipliner sağlık ekibi ile hastanın ve ailesinin ihtiyaçları ve tercihleri değerlendirilmeli ve en uygun bakım ortamı belirlenmelidir.