Hodgin Lenfoma

21.03.2024

HODGKİN LENFOMA TANI VE TEDAVİSİ

Hodgkin Lenfoma lenf sisteminin bir kanser türüdür ve özellikle lenf düğümlerini etkiler. Bu kanser tipi, anormal lenfositlerin (bir tür beyaz kan hücresi) kontrolsüz bir şekilde çoğalmasıyla karakterize edilir ve bu da lenf düğümlerinde şişliklere yol açar. Hodgkin Lenfoma, genellikle iyi bir tedavi yanıtı gösterir ve birçok hasta tedaviden sonra uzun süre hastalıksız kalabilir. Erken teşhis edildiğinde, modern tedavi yöntemleri ile yüksek oranda iyileşme sağlanabilir. Bu kanser türünün tanınması ve tedavisi, kanser araştırmalarında önemli bir başarı olarak kabul edilir çünkü bu sayede daha etkili tedavi stratejileri geliştirilmiş ve hastaların yaşam kalitesi önemli ölçüde iyileştirilmiştir. Hodgkin Lenfoma'nın tedavisinde radyoterapi, kemoterapi ve bazen cerrahi gibi çeşitli yöntemler kullanılır. Erken evrelerde tespit edildiğinde tedavi genellikle daha basit ve etkilidir.

RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Hodgkin Lenfoma'nın gelişimine katkıda bulunan bazı risk faktörleri vardır, ancak bu faktörlerin varlığı hastalığın kesin olarak gelişeceği anlamına gelmez.

Yaş ve Cinsiyet: Hodgkin Lenfoma, genellikle genç yetişkinlerde (özellikle 20'li ve 30'lu yaşlarda) ve daha yaşlı yetişkinlerde (55 yaş üstü) daha sık görülür. Ayrıca, erkeklerde kadınlardan biraz daha yaygındır.

Aile Geçmişi: Hodgkin Lenfoma'nın aile içinde görülme sıklığı yüksek değildir, ancak aile üyelerinden birinde bu hastalık varsa risk bir miktar artabilir.

Bağışıklık Sistemi Zayıflığı: HIV/AIDS gibi bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar (örneğin, organ nakli sonrası kullanılanlar) Hodgkin Lenfoma riskini artırabilir.

Epstein-Barr Virüsü (EBV) Enfeksiyonu: EBV, mononükleoz hastalığına neden olan virüstür. EBV enfeksiyonu geçirmiş olmak, Hodgkin Lenfoma gelişme riskini artırabilir.

Sosyoekonomik Durum: Daha yüksek sosyoekonomik duruma sahip bireylerde Hodgkin Lenfoma riskinin biraz daha yüksek olduğuna dair bazı bulgular vardır, ancak bu ilişki tam olarak anlaşılamamıştır.

Coğrafi Faktörler: Hodgkin Lenfoma, bazı coğrafi bölgelerde ve etnik gruplarda diğerlerine göre daha yaygın olabilir.

Bu risk faktörlerinin her biri, Hodgkin Lenfoma'nın oluşumuna katkıda bulunabilir, ancak hiçbiri hastalığın kesin nedeni değildir. Çoğu kişi bu risk faktörlerinden bir veya daha fazlasına sahip olmasına rağmen Hodgkin Lenfoma geliştirmez. Öte yandan, hiçbir bilinen risk faktörüne sahip olmayan kişiler de bu hastalığı geliştirebilir. Bu nedenle belirtiler veya endişeler varsa bir onkoloji veya hematoloji doktoruna danışmak önemlidir.

Resim 1. Reed -Sternberg hücrelerinin varlığı Hodgin lenfoma için tipik göstergedir.

NASIL OLUŞUR?

Hodgkin Lenfoma'nın gelişim mekanizmaları karmaşık ve tam olarak anlaşılmamış olmakla birlikte, bu hastalığın temelinde, normal lenfositlerin (bağışıklık sisteminin bir parçası olan beyaz kan hücreleri) anormal ve kontrolsüz bir şekilde çoğalması yatar. Hodgkin Lenfoma, özellikle B-tipi lenfositlerin anormal bir formu olan ve Reed-Sternberg hücreleri olarak bilinen büyük, anormal hücrelerin varlığı ile karakterize edilir. Bu anormal hücreler genetik mutasyonlar ve çevresel etkiler gibi faktörlerle tetiklenebilir. Bu mutasyonlar hücrelerin normal büyüme ve ölüm döngülerini bozarak kontrolsüz çoğalmalarına neden olur. Ayrıca bu anormal hücreler bağışıklık sisteminin diğer hücrelerini etkileyerek hastalığın ilerlemesine ve semptomlara yol açabilir. Epstein-Barr virüsü (EBV) enfeksiyonunun da bazı Hodgkin Lenfoma vakalarında önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Ancak, Hodgkin Lenfoma'nın tam olarak neden bazı insanlarda geliştiği ve diğerlerinde gelişmediği konusunda hala çok şey bilinmemektedir. Kanser biyolojisi ve immünoloji alanındaki araştırmacılar için aktif bir araştırma konusudur.

BELİRTİLERİ NELERDİR ?

Hodgkin Lenfoma'nın belirtileri ve bulguları genellikle hastalığın yerleşimi ve yayılım derecesine bağlı olarak değişiklik gösterir.

En yaygın belirtileri şunları içerebilir:

Lenf Düğümü Şişlikleri: Boyun, koltuk altı veya kasık bölgesinde ağrısız lenf düğümü şişlikleri en tipik belirtilerdir. Bu şişlikler genellikle sert ve hareketli olur.

Ateş ve Terleme: Özellikle gece saatlerinde yoğun terleme ve nedeni bilinmeyen ateş atakları görülebilir.

Kilo Kaybı: Açıklanamayan ve önemli miktarda kilo kaybı, Hodgkin Lenfoma'nın diğer önemli bir belirtisidir.

Yorgunluk ve Halsizlik: Sürekli yorgunluk ve genel bir halsizlik hissi, vücudun kanserle mücadelesinin bir sonucu olabilir.

Kaşıntı: Vücutta yaygın ve açıklanamayan bir kaşıntı, özellikle diğer belirtilerle birlikte olduğunda Hodgkin Lenfoma'nın bir işareti olabilir.

Öksürük veya Nefes Darlığı: Lenf düğümlerinin göğüs bölgesinde büyümesi, öksürük veya nefes darlığı gibi solunum problemlerine yol açabilir.

Alkol Sonrası Ağrı: Nadir bir bulgu olmakla birlikte, bazı hastalar alkol aldıktan sonra lenf düğümlerinde ağrı hissederler.

Bu belirtiler başka birçok sağlık durumunda da görülebileceği için, Hodgkin Lenfoma tanısı koymak için mutlaka tıbbi bir değerlendirme ve gerekli testler yapılmalıdır. Eğer bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, bir hekime başvurmanız önemlidir.

TANISI NASIL KONULUR?

Hodgkin Lenfoma tanısı tipik olarak bir dizi adımdan oluşur. İlk olarak hastanın tıbbi geçmişi ve fiziksel muayenesi yapılır, burada lenf düğümlerinde şişlik, ateş, gece terlemeleri ve kilo kaybı gibi belirtilere bakılır. Tanının doğrulanması için genellikle lenf düğümü biyopsisi gerekir; burada, anormal lenf düğümünden bir doku örneği alınarak mikroskop altında incelenir. Reed-Sternberg hücrelerinin varlığı Hodgkin Lenfoma'nın tipik bir işaretidir. Ayrıca, hastalığın yayılımını değerlendirmek için kan testleri, göğüs röntgeni, bilgisayarlı tomografi (BT) taraması, pozitron emisyon tomografisi (PET) taraması ve bazen kemik iliği biyopsisi gibi görüntüleme testleri yapılır. Bu testler hastalığın evresini belirlemeye ve en uygun tedavi planını oluşturmaya yardımcı olur. Hodgkin Lenfoma tanısı bu test ve değerlendirmelerin kapsamlı bir kombinasyonuyla konulur ve her zaman deneyimli bir hematoloji veya onkoloji hekimii tarafından yürütülmesi gerekir.

PATOLOJİK TİPLERİ NELERDİR?

Hodgkin Lenfoma, temel olarak iki ana patolojik tip altında sınıflandırılır: Klasik Hodgkin Lenfoma (KHL) ve Nodüler Lenfosit Predominant Hodgkin Lenfoma (NLPHL). Her iki tip de belirgin morfolojik ve biyolojik özelliklere sahip olup, farklı tedavi yaklaşımlarını gerektirebilir.

Klasik Hodgkin Lenfoma: Bu tip Hodgkin Lenfoma vakalarının çoğunluğunu oluşturur. KHL dört alt tipe ayrılır:

Nodüler Skleroz Tipi: En yaygın alt tip olup, özellikle genç yetişkinlerde görülür. Karakteristik özelliği, nodüler skleroz adı verilen skar dokusu bantlarının varlığıdır.

Mikst Hücreli Tip: Bu tip çeşitli tipte lenfoid hücrelerin varlığı ile karakterizedir ve her yaş grubunda görülebilir.

Lenfositten Zengin Klasik Hodgkin Lenfoma: Bu alt tip, diğer KHL tiplerine kıyasla daha fazla normal lenfosit içerir.

Lenfositten Fakir Hodgkin Lenfoma: En agresif alt tip olup, daha az yaygındır ve daha kötü bir prognoz ile ilişkilendirilir.

Nodüler Lenfosit Predominant Hodgkin Lenfoma: Hodgkin Lenfoma vakalarının küçük bir yüzdesini oluşturan bu tip, genellikle daha iyi bir prognoza sahiptir. NLPHL, büyük, atipik lenfositler (L&H hücreleri veya "popcorn" hücreleri olarak da bilinir) içeren nodüller ile karakterizedir. Bu tip genellikle daha yavaş ilerler ve KHL'ye kıyasla farklı tedavi yaklaşımları gerektirebilir.

Her iki ana tip de, tanı ve tedavi planlamasında patolojik ve klinik bulguların dikkatli bir değerlendirmesini gerektirir. Tedavi hastalığın evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve alt tipine göre özelleştirilir. Bu nedenle Hodgkin Lenfoma'nın doğru tanı ve tedavisinde deneyimli hematoloji/onkoloji uzmanlarının rolü hayati önem taşır. Hodgkin Lenfoma'nın tanı ve tedavi sürecinde bazı kritik reseptörler ve moleküler markerler önem taşır. Bu moleküler işaretçiler, hastalığın doğru tanımlanması ve potansiyel tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesinde kilit rol oynar. Hodgkin Lenfoma hücreleri genellikle CD30 pozitif olarak bulunur, bu da tanıda ve CD30'a yönelik tedavilerin değerlendirilmesinde önemli bir göstergedir. Ayrıca, klasik Hodgkin Lenfoma hücrelerinin çoğu CD15 pozitif olup, bu tanıda kullanılır. PAX5, B hücrelerinin gelişiminde yer alan bir faktördür ve Hodgkin Lenfoma hücrelerinde sıklıkla pozitiftir. Nodüler Lenfosit Predominant Hodgkin Lenfoma (NLPHL) hücreleri genellikle CD20 pozitiftir, bu da B hücreleri üzerinde bir hedef olarak kullanılabilir. Epstein-Barr Virüsü (EBV) ile ilişkili durumlarda, EBV ile ilişkili markörler (EBNA-1, LMP1 gibi) hastalığın alt tipinin anlaşılmasında yardımcı olabilir. Ayrıca Ki-67, hücrelerin çoğalma hızını gösteren bir markördür ve Hodgkin Lenfoma hücrelerinde yüksek seviyelerde bulunabilir, bu da hastalığın agresifliği hakkında bilgi verir.

Resim 2. Lenfomada lenf bezlerinde şişlik, gece terelemesi ve ateş gibi bulgular görülebilir.

TÜMÖR EVRELEMESİ NASIL YAPILIR ?

Hodgkin Lenfoma'nın tümör evrelemesi, hastalığın vücutta ne kadar yayıldığını belirlemek için yapılan bir değerlendirme sürecidir. Bu evreleme, hastalığın tedavi planını belirlemekte ve prognozunu tahmin etmekte önemlidir. Hodgkin Lenfoma için genellikle Ann Arbor Evreleme Sistemi kullanılır. Bu sistem, hastalığın yerleşimi, yayılımı ve belirli semptomların varlığına göre hastalığı dört ana evreye ayırır:

Evre I: Lenfoma, vücudun tek bir lenf düğümü bölgesine (I) veya tek bir ekstra-lenfatik organa veya bölgeye (IE) sınırlıdır.

Evre II: Lenfoma, iki veya daha fazla lenf düğümü bölgesine yayılmıştır ve bu yayılım diafragmanın aynı tarafında (II) yer alır; veya bir veya daha fazla ekstralenfatik organ veya bölgeye ve en az bir lenf düğümü bölgesine (IIE) yayılmıştır.

Evre III: Lenfoma diafragmanın her iki tarafındaki lenf düğümü bölgelerine yayılmıştır. Bu, ekstra-lenfatik organlara veya bölgelere (IIIE), dalak (IIIS) veya her ikisine (IIIES) de yayılmış olabilir.

Evre IV: Lenfoma bir veya daha fazla ekstra-lenfatik organa yayılmıştır. Bu durum kemik iliği, karaciğer, akciğerler veya beyin gibi uzak organları içerebilir ve en ileri evredir.

Ayrıca, semptomların varlığına göre hastalık "A" veya "B" olarak sınıflandırılır:

A: Ateş, gece terlemeleri veya önemli kilo kaybı gibi belirli semptomlar yoktur.

B: Hastada ateş, gece terlemeleri veya son altı ay içinde vücut ağırlığının %10'dan fazla kaybı gibi belirli sistemik semptomlar vardır.

Bu evreleme, fiziksel muayene, biyopsi, kan testleri ve görüntüleme çalışmaları (PET taraması, CT taraması vb.) gibi çeşitli tıbbi testlerin sonuçlarına dayanır. Evreleme sonuçları, Hodgkin Lenfoma'nın tedavi seçeneklerinin belirlenmesinde ve hastanın prognozunun değerlendirilmesinde kritik rol oynar. Bu nedenle, doğru evreleme için deneyimli tıbbi profesyoneller tarafından kapsamlı bir değerlendirme yapılması önemlidir.

EVRELERE GÖRE TEDAVİ NASIL YAPILIR?

Hodgkin Lenfoma tedavisi, hastalığın evresine, hastanın genel sağlık durumuna, yaşına ve diğer bireysel faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterir.

Hodgkin Lenfoma'nın evrelerine göre genel tedavi yaklaşımları:

Evre I ve II (Erken Evre): Erken evre Hodgkin Lenfoma genellikle radyoterapi, kemoterapi veya her ikisinin bir kombinasyonu ile tedavi edilir. Standart kemoterapi rejimleri genellikle ABVD (adriamisin, bleomisin, vinblastin, dakarbazin) protokolünü içerir. Bazı durumlarda daha az yoğun kemoterapi rejimleri veya yalnızca radyoterapi tercih edilebilir. Erken evre hastalıkta tedavi genellikle oldukça etkilidir ve yüksek oranlarda iyileşme sağlar.

Evre III ve IV (İleri Evre): İleri evre Hodgkin Lenfoma daha yoğun kemoterapi gerektirir. ABVD protokolü veya daha yoğun BEACOPP (bleomisin, etoposit, doxorubicin, siklofosfamid, vinkristin, prokarbazin, prednizon) rejimi gibi kemoterapi kombinasyonları kullanılabilir. İleri evrelerde, tedavi genellikle hastalığı kontrol altına almayı ve remisyon (hastalığın gerilemesi) sağlamayı amaçlar. Bazı durumlarda, yüksek doz kemoterapi ve otolog kök hücre transplantasyonu da tedavi planına dahil edilebilir.

Nüks Eden veya Refrakter (Tedaviye Dirençli) Hodgkin Lenfoma: Nüks eden veya tedaviye dirençli Hodgkin Lenfoma vakalarında, standart kemoterapiden farklı yaklaşımlar gerekebilir. Bu durumda, yüksek doz kemoterapi ve otolog kök hücre transplantasyonu, yeni nesil hedefli terapiler (örneğin, brentuksimab vedotin) ve immünoterapi ajanları (örneğin, PD-1 inhibitörleri) gibi tedavi seçenekleri değerlendirilebilir.

Tedavi sırasında, hastaların genel sağlık durumlarının izlenmesi, yan etkilerin yönetilmesi ve destekleyici bakım önemlidir. Hodgkin Lenfoma tedavisi, her hasta için özelleştirilmeli ve deneyimli onkoloji ve hematoloji uzmanları tarafından yönetilmelidir. Tedavi planı hastalığın özelliklerine, hastanın tercihlerine ve yaşam tarzına göre kişiselleştirilir. Tedavi sürecinde düzenli tıbbi takip ve değerlendirmeler, tedavi başarısının önemli bir parçasıdır.

Resim 3. Hodgkin lenfoma tedavisi hastalığın evresine göre farklılık gösterebilir.

TEDAVİDE KULLANILAN SİSTEMİK İLAÇLAR NELERDİR?

Hodgkin Lenfoma tedavisinde çeşitli kemoterapi rejimleri, hedefe yönelik (akıllı) ilaçlar, immünoterapiler ve bazen hormonal ilaçlar kullanılır. İşte bu tedavi seçeneklerinden bazıları:

Kemoterapi Rejimleri

ABVD (Adriamisin, Bleomisin, Vinblastin, Dakarbazin): Hodgkin Lenfoma için en yaygın kullanılan kemoterapi kombinasyonlarından biridir.

BEACOPP (Bleomisin, Etoposit, Doksorubicin, Siklofosfamid, Vinkristin, Prokarbazin, Prednizon): Daha agresif bir tedavi protokolüdür ve özellikle ileri evre Hodgkin Lenfoma için kullanılır.

Stanford V: Farklı ilaçların bir kombinasyonunu içeren başka bir tedavi protokolüdür.

Hedefe Yönelik (Akıllı) İlaçlar

Brentuksimab Vedotin: CD30 pozitif Hodgkin Lenfoma hücrelerine hedeflenen bir antikor-ilaç konjugatıdır.

İmmünoterapiler

Checkpoint İnhibitörleri (Pembrolizumab, Nivolumab): Yukarıda da belirtildiği gibi, bu ilaçlar bağışıklık sistemini aktive ederek kanser hücrelerine karşı mücadele etmesine yardımcı olur.

Destekleyici Tedaviler

G-CSF (Granülosit Koloni Stimüle Edici Faktör): Kemoterapi sonrası beyaz kan hücre sayısını artırmak için kullanılır.

Bu tedaviler hastalığın özelliklerine, hastanın genel sağlık durumuna ve tedaviye verdiği yanıta göre kişiselleştirilir. Tedavi seçenekleri ve kombinasyonları sürekli olarak gelişmekte olup, her zaman en güncel tıbbi rehberler ve araştırmalar doğrultusunda uygulanmalıdır. Herhangi bir tedavi planı başlatılmadan önce hastaların deneyimli onkoloji veya hematoloji uzmanları tarafından değerlendirilmesi önemlidir.

İYİLEŞME SONRASI TAKIP NASIL YAPILMALIDIR ?

Hodgkin lenfoması, lenf sisteminde ortaya çıkan bir tür kanserdir. İyileşme sonrası takip, bu hastalıkla mücadele eden kişiler için hayati öneme sahiptir. İyileşme sonrası takip genellikle düzenli doktor ziyaretleri, kan testleri ve görüntüleme testleri ile yapılmaktadır. Doktorlar bu kontroller sırasında hastanın genel sağlık durumunu değerlendirir ve lenfoma belirtilerinin yeniden ortaya çıkmadığından emin olmak için detaylı muayeneler yaparlar. Ayrıca tedavi sırasında kullanılan ilaçların uzun vadeli yan etkileri de bu kontrollerde değerlendirilir. Hastaların düzenli egzersiz yapmaları, sağlıklı bir diyet izlemeleri ve gerekirse psikolojik destek almaları da iyileşme sürecinde önemlidir. Bu süreçte hasta ve doktor arasındaki iletişim, hastanın sağlık durumu hakkında sürekli bilgi sahibi olmasını ve herhangi bir sorunun erken tespit edilerek müdahale edilmesini sağlar.