Deri Bazal Hücreli Kanser
21.03.2024
DERİ BAZAL HÜCRELİ KARSİNOM TANI VE TEDAVİSİ
Deri bazal hücreli karsinom (BHK) cilt kanseri türlerinden biri olan ve epidermis adı verilen cildin üst tabakasının en altında yer alan bazal hücrelerden kaynaklanan bir kanser türüdür. BHK genellikle yavaş büyüyen ve nadiren diğer vücut bölgelerine metastaz yapma eğiliminde olan bir türdür. Bununla birlikte tedavi edilmezse yerel dokularda hasara neden olabilir. Özellikle güneşe maruz kalan bölgelerde, yüz, boyun, eller ve kollar gibi ciltte sıkça görülür. Deri bazal hücreli karsinomünün erken teşhisi ve tedavisi son derece önemlidir, çünkü ilerleyen evrelerde daha büyük lezyonlar oluşturabilir. Yeterli koruma önlemleri alınarak ve düzenli cilt muayeneleri yapılara bu tür cilt kanserinin önlenebilir veya erken teşhis edilebilir olması önemlidir. Deri BHK'nin tedavi seçenekleri arasında cerrahi eksizyon, radyoterapi, kriyoterapi (soğuk tedavi) ve bazı ilaçlar bulunur. Deri BHK, erken teşhis ve uygun tedavi ile başarıyla tedavi edilebilen bir kanser türüdür.
RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Deri bazal hücreli tümörün (BHK) gelişimine yol açabilen çeşitli risk faktörleri vardır. Bu faktörler şunlar olabilir:
Uzun Süre Güneşe Maruz Kalma: Güneşe uzun süre maruz kalmak ve güneş yanığı geçirmek, cilt kanseri riskini artırır. Özellikle açık tenli, sarı saçlı veya mavi gözlü kişiler daha fazla risk altındadır.
Yaş: BHK yaşla birlikte riskini artırır. Yaş ilerledikçe, cilt hücreleri güneş hasarına daha duyarlı hale gelebilir.
Cilt Tipi: Açık tenli, sıkça güneşe çıkan veya güneşe karşı daha hassas olan kişiler daha yüksek risk taşır.
Aile Öyküsü: Aile geçmişi, cilt kanseri riskini artırabilir. Eğer aile üyelerinde BHK veya diğer cilt kanseri türleri öyküsü varsa, bireyde risk artabilir.
Ultraviyole (UV) Işınları: Solaryum kullanımı veya iş kaynaklı UV ışınlarına maruz kalma, BHK riskini artırabilir.
Cilt Hasarı: Yanıklar, yara izleri veya diğer cilt hasarları, BHK riskini artırabilir.
Radyasyon Maruziyeti: Radyoterapi veya diğer nedenlerle radyasyona maruz kalmış kişilerde BHK riski artabilir.
Sigara ve Alkol Kullanımı: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketmek, cilt kanseri riskini artırabilir.
Bağışıklık Sistemi Zayıflığı: Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, BHK riski taşıyabilirler. Organ nakli alan veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanan kişiler risk altındadır.
Xeroderma Pigmentosum (XP): Nadir görülen bir genetik bozukluk olan XP, güneş ışığına maruz kaldığında cilt kanseri riskini artırabilir.
Bu risk faktörleri BHK gelişim olasılığını etkileyebilir, ancak herkes bu faktörlere sahip olmasa da cilt kanseri olabilir. Bu nedenle, güneş koruması ve düzenli cilt muayeneleri gibi önlemler almak, BHK riskini azaltmada önemlidir.
Resim 1. Şüpheli deri lezyonları kanser gelişimi açısından takip edilmelidir.
NASIL OLUŞUR ?
Deri bazal hücreli karsinom (BHK) gelişim mekanizmaları, genellikle uzun süre güneşe maruz kalmanın etkisiyle ortaya çıkar. Güneş ışığının ultraviyole (UV) ışınları, cilt hücrelerinde DNA hasarına yol açabilir. Bu DNA hasarı, özellikle bazal hücrelerde, normal hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasına neden olur. Cilt hücrelerinin DNA'sındaki bu hasar, bazal hücreli karsinom başlangıcını tetikler. Ayrıca, cildin genetik yatkınlığı, aile geçmişi ve bağışıklık sisteminin zayıflığı gibi faktörler de BHK riskini artırabilir. Sonuç olarak, güneşe maruz kalma ve genetik faktörlerin birleşimi, deri BHK'nin gelişimine katkıda bulunur ve bu kanser türünün temel mekanizmalarını oluşturur.
BELİRTİLERİ NELERDİR ?
Deri bazal hücreli karsinom (BHK) belirtileri ve bulguları şunlar olabilir:
Kabarık veya Düz Lezyonlar: BHK, genellikle cilt yüzeyinde kabarık veya düz, parlak veya pembe renkli lezyonlar olarak başlar. Bu lezyonlar zamanla büyüyebilir.
Yaralar ve Ülserasyonlar: BHK'nin ileri evrelerinde lezyonlar yaralara veya ülserasyonlara dönüşebilir. Bu yaralar genellikle kanamalara, kabuklanmalara ve kabuklara yol açar.
Parlak Kenarlar: Lezyonların etrafında parlak veya inci beyazı renkli kenarlar görülebilir.
Kanama ve Kabuklanma: BHK'nin belirli tipleri zaman zaman kanar, kabuklanır veya yüzeysel olarak ülserleşebilir.
Benzer Deri Değişiklikleri: BHK, ciltte benzer görünümlü diğer cilt sorunlarına benzeyebilir, bu nedenle doğru teşhis için bir dermatolog tarafından muayene edilmelidir.
Kaşıntı veya Ağrı: Bazı BHK vakalarında lezyonlar kaşıntı veya hafif ağrıya neden olabilir.
Unutulmamalıdır ki BHK, genellikle yavaş büyür ve nadiren metastaz yapar, ancak tedavi edilmezse yerel dokulara zarar verebilir. Bu nedenle ciltteki herhangi bir anormal değişiklik veya belirtiye dikkat edilmelidir. Herhangi bir şüphe durumunda bir dermatologa başvurmak, erken teşhis ve tedavi açısından kritiktir.
TANISI NASIL KONULUR?
Deri bazal hücreli tümör (BHK) tanısı genellikle bir dermatolog tarafından fiziksel muayene ile konulur. Muayene sırasında, cilt yüzeyindeki anormal lezyonlar ve benzeri değişiklikler incelenir. Şüpheli bir lezyon tespit edildiğinde, dermatolog genellikle bir biyopsi yapar. Biyopsi lezyonun küçük bir doku örneğini almayı içerir ve bu örnek patolojik inceleme için gönderilir. Patolojik inceleme lezyonun kesin olarak BHK olduğunu doğrular ve türünü belirler. BHK tanısı, lezyonun görünüşüne, biyopsi sonuçlarına ve hastanın tıbbi geçmişine dayanarak konulur. Bu tanı işlemi hastalığın erken teşhis edilmesine ve uygun tedavi planının oluşturulmasına yardımcı olur.
PATOLOJİK TİPLERİ NELERDİR?
Deri bazal hücreli karsinom (BHK) farklı patolojik tipleri vardır ve her biri tümörün hücresel yapısı ve davranışı hakkında bilgi sağlar. En yaygın patolojik tipler şunlardır:
Yüzeyel BHK: Bu tip, genellikle cilt yüzeyinin üst tabakasında (epidermis) görülür ve kabarık olmayan, kırmızımsı veya pembe renkli lezyonlar şeklinde ortaya çıkar.
Nodüler BHK: Bu tip BHK, daha yuvarlak ve kabarık bir görünüme sahiptir ve genellikle yavaş büyür. Merkezinde ülserasyon (yara) olabilir.
Sklerodermiform BHK: Bu tip, daha az belirgin sınırlara ve ciltte sertleşmeye yol açan bir türdür. Genellikle diğer tiplerden daha zor teşhis edilir.
Ülseratif BHK: Bu tip BHK, yüzeyinde ülserasyon (yara) gelişen ve sıklıkla ortasında kabuklanma olan lezyonlar olarak ortaya çıkar.
Yüzeyel Eroziv BHK: Bu tür genellikle birden fazla noktada cilt yüzeyinde düzensiz olarak görülen erozyonlu lezyonlarla karakterizedir.
Bazoskuamöz Hücreli Karsinom: Bu tip hem bazal hücreli hem de skuamöz hücreli özellikleri gösterir. Daha agresif bir tür olarak kabul edilir ve tedavi yaklaşımı farklılık gösterebilir.
Her bir patolojik tip, tedavi seçeneklerinin belirlenmesi ve prognozun değerlendirilmesinde önemli bir rol oynar. Bu nedenle tümörün patolojik tipi, doktorlar tarafından dikkate alınmalı ve hastanın tedavi planı buna göre oluşturulmalıdır. Deri bazal hücreli karsinom (BHK) vakalarında belirli reseptörlerin veya belirteçlerin değerlendirilmesi tipik olarak diğer kanser türlerine kıyasla daha az yaygındır. Bununla birlikte BHK'nin bazı özel alt tipleri veya tedaviye dirençli vakalarında belirli reseptörler ve proteinler incelenebilir. Özellikle, Hedgehog sinyal yolu reseptörleri (örneğin, Smoothened) ve Sonic Hedgehog (SHH) geninin aktivasyonu, BHK'nin oluşumunda önemli bir rol oynar. Bu nedenle bu reseptörler ve gen aktivasyonu, bazı tedavi yöntemlerinin belirlenmesinde ve takibinde önemli olabilir. Ancak BHK'nin tanısı genellikle histopatolojik incelemelerle ve cilt biyopsisinin değerlendirilmesiyle konur ve reseptörlerin veya belirteçlerin rutin olarak test edilmesi gerekli değildir. Her durumda, hastanın tedavi ve izlem planı, cilt kanseri uzmanları tarafından hastanın özel durumuna göre belirlenmelidir.
Resim 2. BHK yaşlı bireylerde UV ışınlara uzun dönem maruz kalmış yüz bölgesinde gelişebilmektedir.
TÜMÖR EVRELEMESİ NASIL YAPILIR ?
Deri bazal hücreli karsinom (BHK) evrelemesi, kanserin yayılım derecesini ve cilt üzerindeki yayılma durumunu belirlemek için kullanılır. Amerikan Kanser Derneği tarafından geliştirilen Amerikan Ortak Kanser Komitesi (AJCC) tarafından önerilen evreleme sistemi, BHK'nin aşağıdaki evrelerini tanımlar:
Evre 0 (Tis): Karsinoma in situ olarak adlandırılan bu evre, kanser hücrelerinin yüzeydeki epidermis tabakasında sınırlı olduğunu ifade eder ve çevre dokulara yayılmamıştır.
Evre I: Kanser yüzeyin altına doğru yayılmış ancak yakındaki lenf düğümlerine veya diğer organlara henüz yayılmamıştır. Tümörün boyutu ve derinliği bu evrede değerlendirilir.
Evre II: Tümör daha derinlere yayılmıştır, ancak hala lenf düğümlerine veya diğer organlara yayılmamıştır.
Evre III: Kanser lenf düğümlerine veya yakındaki dokulara yayılmıştır, ancak hala daha uzak organlara ulaşmamıştır.
Evre IV: Kanser uzak organlara veya vücudun farklı bölgelerine yayılmıştır. Bu evre, metastatik kanser olarak adlandırılır ve genellikle daha ciddi bir prognoza işaret eder.
Tümör evrelemesi, hastanın fiziksel muayene sonuçlarına, biyopsi sonuçlarına, görüntüleme çalışmalarına (örneğin, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme) ve lenf düğümlerinin durumunu belirlemek için sentinel lenf nodu biyopsilerine dayanır. Bu bilgiler kanserin yayılma durumunu değerlendirmeye yardımcı olur ve uygun tedavi seçeneklerinin belirlenmesine yardımcı olur.
EVRELERE GÖRE TEDAVİ NASIL YAPILIR?
Deri bazal hücreli karsinom (BHK) tedavisi, kanserin evresine, türüne ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Evrelere göre tedavi yaklaşımları:
Evre 0 (Tis) ve Evre I: Bu evrelerdeki BHK genellikle cilt yüzeyine sınırlıdır. Tedavi genellikle cerrahi eksizyon ile yapılır. Lezyonun tümü çıkarılır ve genellikle deri altındaki sağlıklı doku ile birlikte çıkarılır.
Evre II: Evre II BHK, derinlemesine cilt tabakalarına yayılmış olabilir, ancak lenf düğümlerine veya diğer organlara henüz yayılmamıştır. Tedavi yine cerrahi eksizyon ile yapılır ve derinlemesine çıkarılan tümörün çevresi ve altındaki dokuların kontrol edilmesi önemlidir.
Evre III: Bu evrede BHK, lenf düğümlerine veya yakındaki dokulara yayılmıştır. Tedavi, cerrahi eksizyonun yanı sıra lenf düğümlerinin çıkarılması da içerebilir. Radyoterapi, bu evredeki BHK'nin tedavisinde de kullanılabilir.
Evre IV: Evre IV BHK, uzak organlara veya vücudun farklı bölgelerine metastaz yapmıştır. Bu evrede cerrahi tedavi seçenekleri sınırlıdır ve sistemik tedaviler, yani kemoterapi, hedeflenmiş ilaçlar veya immünoterapi gibi ilaç tedavileri daha yaygın olarak kullanılır.
Tedavi planı, her hastanın özel durumuna göre belirlenmelidir. Dermatologlar, onkologlar ve cerrahlar gibi uzmanlar, hastanın kanser evresini ve genel sağlık durumunu değerlendirerek en uygun tedavi seçeneklerini belirlerler. Ayrıca, tedavi sonrası düzenli takip ve cilt koruma önlemleri alınması önemlidir, çünkü BHK'nin tekrarlama riski vardır ve erken teşhis tedavi başarısını artırabilir.
Resim 3. BHK tedavisinde öncelikli tedavi cerrahidir. Cerrahi mümkün olmayan durumlarda radyoterapi veya akıllı ilaç tedavileri kullanılabilir.
TEDAVİDE KULLANILAN İLAÇLAR NELERDİR?
Deri bazal hücreli karsinom (BHK) tedavisinde kullanılan tedavi seçenekleri arasında kemoterapi, hormonal ilaçlar, hedefe yönlendirilmiş akıllı ilaçlar ve immünoterapi bulunmaz. Bunun nedeni, BHK'nin genellikle yavaş büyüyen bir kanser türü olması ve diğer tedavi yöntemlerinin etkili olma olasılığının daha yüksek olmasıdır. Ancak, daha agresif veya tedaviye dirençli BHK vakalarında bazı ilaçlar veya yöntemler kullanılabilir:
Kemoterapi: BHK genellikle kemoterapiye yanıt vermez, bu nedenle bu tedavi yöntemi sınırlı bir şekilde kullanılır ve çoğunlukla diğer tedavi seçenekleri tercih edilir.
Akıllı İlaçlar (Hedefe Yönlendirilmiş Tedaviler): Bazı özel BHK vakalarında, özellikle hızlı büyüyen veya tedaviye dirençli tümörlerde, hedefe yönlendirilmiş ilaçlar kullanılabilir. Örneğin, vismodegib veya sonidegib gibi Hedgehog sinyal yolunu hedef alan ilaçlar bu kategoriye girer.
İmmünoterapi: BHK için immünoterapi, genellikle metastatik veya ileri evre BHK vakalarında kullanılır. Pembrolizumab ve nivolumab gibi immünoterapi ilaçları, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerine saldırmasını teşvik eder.
Unutulmaması gereken önemli bir nokta, her hastanın durumunun farklı olabileceğidir ve tedavi planı hastanın evresi, türü, genetik özellikleri ve sağlık durumuna göre kişiselleştirilir. Bu nedenle, BHK tedavisi için en uygun seçeneklerin belirlenmesi için bir dermatolog veya onkologla işbirliği yapılmalıdır.
İYİLEŞME SONRASI TAKIP NASIL YAPILMALIDIR ?
Deri bazal hücreli karsinom (BHK) tedavisi başarıyla tamamlandığında, iyileşme sonrası takip önemlidir. İzleme programı, kanserin tekrarlamasını veya metastaz yapmasını erken teşhis etmeyi amaçlar. Bu nedenle, hastalar düzenli olarak dermatolog veya onkolog tarafından izlenmelidir. İzleme süreci, kişinin BHK'nin tipi, evresi ve tedaviye yanıtına bağlı olarak belirlenir. Tipik olarak, takip ziyaretleri sırasında cilt muayeneleri yapılır, lezyonların tekrarlaması veya yeni lezyonların oluşumu gözlenir, lenf düğümleri kontrol edilir ve gerekirse görüntüleme çalışmaları veya biyopsiler yapılabilir. Hastalar ayrıca güneşten korunma önlemlerini sürdürmeli ve herhangi bir şüpheli cilt değişikliğini derhal doktorlarına bildirmelidir. Erken teşhis ve düzenli takip, BHK tedavi sonrası yaşam kalitesini artırabilir ve tekrarlama riskini azaltabilir.